حرم شاهچراغ (ع) در شهر تاریخی شیراز، یکی از مهم‌ترین بناهای مذهبی و تاریخی ایران به شمار می‌رود و در سال ۱۳۲۱ به عنوان یکی از آثار ملی به ثبت رسیده است. شاهچراغ (ع)، برادر امام رضا (ع)، شخصیتی برجسته در تاریخ اسلام است و آرامگاه او با معماری و هنر اسلامی-ایرانی برجسته‌ای که دارد، هر ساله میزبان زائران و گردشگران بسیاری است.
حرم شاهچراغ کجاست؟
شاهچراغ، یکی از جاذبه‌های گردشگری شیراز، در استان فارس واقع شده و در میدان احمدی، خیابان ۹ دی، ایستگاه اتوبوس ۹ دی، جنب خانه تاریخی منطقی‌نژاد قرار گرفته است. همچنین می‌تونید از خیابان لطفعلی خان زند هم به این مکان زیبا دسترسی پیدا کنید.
خصوصیات حرم شاه چراغ
حرم شامل چهار شاه‌نشین در چهار جهت مختلف است و در بخش غربی آن، یک مسجد نیز واقع شده است. ضریح نقره‌ای حضرت شاهچراغ (ع) در زیر گنبد اصلی قرار گرفته و حیاط اصلی این مکان مقدس دارای دو ورودی اصلی در جهت‌های شمال و جنوب است. در مرکز حیاط، حوضی بزرگ با فواره‌های زیبا به همراه درختانی سرسبز، فضایی دل‌انگیز ایجاد کرده است.
این مجموعه مذهبی شامل چهار صحن مهم به نام‌های صحن امام جواد (ع)، صحن حضرت معصومه (ع)، صحن اصلی و صحن عتیق است که هر کدام دارای زیبایی و ویژگی‌های منحصر به فرد خود هستند. همچنین، سه شبستان بزرگ در این مجموعه وجود دارد که شامل دارالعباده، شبستان حضرت سید میر محمد (ع) و شبستان امام خمینی (ره) می‌شود. ضریح حضرت شاهچراغ (ع) در شبستان دارالعباده واقع شده است.
نقشه حرم شاهچراغ
شاهچراغ کیست؟
احمد بن موسی (ع)، پسر بزرگتر امام موسی کاظم (ع) و برادر امام رضا (ع) بوده و مادر او با نام ام محمد شناخته می‌شود. ایشان با عنوان‌های شاهچراغ و سیدالسادات نیز شناخته می‌شوند، و کنیهٔ ایشان “ابوعبدالله” است. تاریخ دقیق ولادت حضرت میرسید احمد (ع) معلوم نیست، اما تاریخ وفات او بین سال‌های ۲۰۳ تا ۲۱۸ هجری قمری تخمین زده شده است.
علت نامگذاری شاهچراغ
از زمان آل بویه و دوران زمامداری امیر عضدالدوله دیلمی، محل تشیع حضرت ناشناس باقی مانده بود. در یکی از این منازل، یک پیرزن ساکن بود که هر شب جمعه چراغی را در بالای تپه‌ای از خاک از شب تا سپیده‌دم روشن می‌کرد. این واقعه چند شب جمعه اتفاق افتاد و این موضوع باعث شد پیرزن به این نتیجه برسد که احتمالاً محل دفن یکی از امامزادگان است.
به‌رغم کمی بدبینی درباریان در قبول این اتفاق، امیر تصمیم گرفت که برای بررسی دقیق‌تر، در اولین شب جمعه به خانه پیرزن برود. امیر عضدالدوله به خانه پیرزن رفت و او را آگاه ساخت که در صورت دیدن نوری مجدداً به او اطلاع دهد. پیرزن با دیدن نوری که قوی‌تر از شب‌های قبلی بود، به بالین امیر عضدالدوله رفت و با فریاد فراخواند: شاه چراغ !
با دیدن نوری که از محل چراغ می‌آمد، امیر عضدالدوله متعجب شد و به طرف منبع نور حرکت کرد. اما هنگامی که به نزدیکی محل نور رسید، هیچ اثری از چراغ یا نوری مشاهده نشد. اما وقتی از تپه خاکی به پایین آمد، دوباره نور قوی را مشاهده کرد.
این تجربه باعث شد امیر تصمیم بگیرد تا یکی از شخص‌ها را برای بررسی دقیق‌تر این موضوع اعزام کند. نهایتاً این شخص به این نتیجه رسید که در این محل فرزند ارشد حضرت موسی بن جعفر (ع) به خاک سپرده شده است. امیر عضدالدوله دستور داد که بر بالای این محل، یک جایگاه مذهبی برای گرامی‌داشت این شخصیت مقدس احداث شود.
معماری حرم شاهچراغ
این بنا از لحاظ معماری، تلفیقی از سبک آذری و هنر دوره ایلخانی است که در آن، آینه‌کاری‌های خیره‌کننده و کاشی‌کاری‌های زیبا به شکلی چشم‌نواز اجرا شده‌اند. فضای داخلی حرم با آینه‌کاری‌های درخشان و کاشی‌های منقوش به خطوط هندسی و اسلامی، بازدیدکنندگان را مجذوب خود می‌کند.
آرامگاه شاهچراغ در قرن ششم هجری قمری، در دوران حکومت اتابکان در ایران، بنا شد. معماری این آرامگاه با تأثیر زیبایی از سبک آذری طراحی شده و دارای جزئیات بسیار زیبا است. این ساختمان دو درب اصلی در بخش‌های شمالی و جنوبی حرم دارد که زائران می‌توانند بر اساس مسیر خود یکی از آنها را برای ورود انتخاب کنند.
کارهای کاشی‌کاری انجام شده بر روی سردرهای حرم و منبت‌کاری بر روی سقف‌ها، بسیار زیبا و شگفت‌انگیز است. در اطراف حیاط حرم شاهچراغ شیراز، اتاق‌های زیبا وجود دارند که به این مکان جلوه ویژه‌ای می‌بخشند. همچنین آینه‌کاری داخلی آرامگاه شاهچراغ بسیار جذاب و نورپردازی آن بسیار هنرمندانه و زیباست.
در ابتدا جنس این ضریح از نقره بود و ضریح دوم آن در سال ۱۳۸۲ هجری قمری نیز باز هم از جنس نقره ساخته شد. فضای داخلی حرم شاهچراغ بسیار معنوی و آرامش‌بخش است و کسانی که به اینجا می‌آیند، اغلب احساس آرامش و معنویت را تجربه می‌کنند.
قسمت های مختلف حرم شاهچراغ
ایوان
ایوان حرم در ضلع شرقی این آرامگاه واقع شده است و زمان احداث اولین ایوان حرم را به دوره حکومت علاء‌الدوله قاجار نسبت می‌دهند. این ایوان دارای طول ۳۸٫۳۰ متر و عرض ۵٫۵ متر است و شامل ۱۰ ستون با ارتفاع ۱۰٫۵ متر می‌باشد.
در دو طرف این ایوان، ۱۲ حجره دو طبقه با تزیینات گچبری ساخته شده است. دو راهرویی که در دو طرف ایوان در طلایی حرم قرار دارند، به سمت حرم و همچنین به این ایوان منتهی می‌شوند.
ضریح
در دوره حکومت فتحعلی شاه قاجار، در سال ۱۲۰۶ هجری شمسی، ضریحی با روکش نقره برای حرم شاهچراغ ساخته شد. این ضریح عرضی حدود ۱٫۷۵ متر و طولی حدود ۳٫۲۵ متر داشت.
ضریح بعدی حضرت شاهچراغ (ع) حدود ۱۰ سانتی‌متر از سطح حرم بلندتر بود و روی صندوق چوبی داخل ضریح پارچه‌ای سبزرنگ قرار داشت. این ضریح دارای یک اسکلت از چوب ساده بود که بخشی از آن نقره‌اندوده شده بود و شبکه‌های نقره در چهار طرف آن قابل مشاهده بود.
ضریح فعلی حضرت شاهچراغ (ع) به طول ۳٫۵۸ متر و عرض ۲٫۲۶ متر به‌طور کامل از نقره ساخته شده است. صندوق این ضریح با خاتم‌کاری بسیار زیبا تزئین شده است. ستون‌ها و سقف داخل ضریح نیز با ترکیبی از معرق و خاتم‌کاری زیبا تزیین شده‌اند. طراحی و اجرای این ضریح توسط علیرضا گودرزی، یکی از خاتم‌کاران شیرازی، در فاصله سال‌های ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۰ به زیبایی و دقت انجام شد.
صحن
در طرح توسعه آستان مقدس، حرم مطهر به ابعاد بزرگتری توسعه یافت و اکنون هر دو مرقد در یک صحن مشترک قرار دارند. حرم سید میر محمد (ع) در شمال شرق حیاط و حرم شاهچراغ (ع) در غرب حیاط قرار دارند.
صحن مرکزی با شکل مستطیلی، مساحتی بالغ بر ۱۴ هزار متر مربع دارد و در اطراف آن ۱۶۲ حجره دو طبقه ایجاد شده است. رواق‌ها و پایین‌ترهای اطراف این صحن با آجرکاری و کاشی‌کاری از طرف استادکاران آستان زیبا تزئین شده‌اند. نرده‌های چوبی موجود در این صحن از چوب ساج ساخته شده‌اند و کف آن از سنگ گندمک فارس تشکیل شده است.
گلدسته ها
در شمال و جنوب ایوان آستان حضرت شاهچراغ (ع) دو گلدسته قرار دارند. این دو گلدسته به منظور قرینه‌سازی دو طرف ایوان و انجام اذان و قرآن به تمام نقاط شهر ساخته شده‌اند. گلدسته جنوبی با استفاده از کارگاه معرق‌کاری آستان مقدس، با کاشی‌کاری با رنگ‌های طبیعی تزئین شده است. این کار تا اقصی نقاط شهر اذان و قرآن را پخش می‌کند.
همچنین گلدسته شمالی با اسماء‌الله تزیین شده است و روی گلدسته جدیدی که هشت ترک دارد، نام‌ها و القاب ائمه اطهار (ع) نقش بسته‌اند.
امکانات حرم شاهچراغ
موزه
موزه شاهچراغ شیراز در یک ساختمان دو طبقه با وسعت ۱۷۰۰ متر مربع در ضلع جنوبی حرم قرار دارد. در این موزه بیش از ۸۰۰۰ قلم اشیا تاریخی و ارزشمند از دوره‌های مختلف به نمایش گذاشته شده‌اند.
این اشیا غالباً دارای قدمت طولانی و ارزش بسیاری هستند. به شدت توصیه می‌شود که در سفر به شیراز، پس از زیارت حرم شاهچراغ، از این موزه نیز بازدید کنید. این موزه به عنوان یکی از بزرگترین و شاهنشاهی‌ترین موزه‌های جنوب کشور شناخته می‌شود.
کتابخانه
یکی از امکانات مهم حرم شاهچراغ که برای راحتی زائران در نظر گرفته شده است، کتابخانه می‌باشد. این کتابخانه با وسعت حدود ۲۵۰۰ متر مربع، مجموعه‌ای گسترده از کتاب‌ها را در خود جای داده است. قفسه‌های کتابخانه حرم ظرفیتی تا حدود ۱۰۰ هزار نسخه را دارا می‌باشند و بسیاری از نویسندگان نیز اقدام به اهدای کتاب‌های خود به این کتابخانه می‌نمایند.
حرم شاهچراغ تا چه ساعتی باز است؟
حرم احمدی و محمدی هر روز از ساعت ۸ صبح تا ۱۰ شب آماده پذیرایی از زائران هست. پس بهترین زمان برای زیارت، همون ساعات فعالیت حرم هست که می‌تونید از فضای روحانی و زیبایی اون به‌خوبی استفاده کنید. حتماً برنامه‌تون رو طوری بچینید که بتونید در این ساعات به زیارت برید و لحظات خوبی رو تجربه کنید.
جاهای دیدنی نزدیک حرم شاهچراغ
مسجد نصیرالملک
مسجد نصیر الملک، یکی از زیباترین مساجد شیراز، دارای تاریخی غنی است که به دوره قاجاریه بازمی‌گردد. این مسجد در محله‌ای واقع شده که پیش‌تر به خانواده قوام تعلق داشته و چندین اثر تاریخی از آن دوران در اطراف آن قرار دارد. امروزه، این مسجد زیبا که به مسجد صورتی نیز معروف است، به عنوان یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری استان فارس شناخته می‌شود و از محبوبیت زیادی در میان گردشگران داخلی و خارجی برخوردار است. زیبایی‌های منحصر به فرد و معماری خاص این مسجد، آن را به مکانی جذاب برای بازدیدکنندگان تبدیل کرده است.
نارنجستان قوام
باغ نارنجستان قوام یکی از زیباترین جاذبه‌های دیدنی شیراز و استان فارس به شمار می‌آید. این باغ دل‌انگیز در محله «بالاکفت» و در انتهای خیابان لطفعلی‌خان زند قرار دارد و به نوعی در گوشه‌ای از تاریخ این شهر قرار گرفته است. باغ نارنجستان در واقع در قسمت شرقی و نزدیک به نقطه انتهایی شهر قدیم واقع شده و روزگاری دروازه‌های مهمی چون دروازه دولت، دروازه منذر و دروازه شیخ ابوذرعه در این محدوده قرار داشته‌اند. این باغ با طراحی زیبا و معماری خاصش، فضایی دلپذیر و تاریخی را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌آورد و شما را به سفری در دل تاریخ و فرهنگ غنی شیراز می‌برد. برای آشنایی بیشتر و اطلاع از هزینه ورودی نارنجستان قوام کلیک کنید.
امیدواریم این مقاله از مجله گردشگری برای شما مفید باشد.
