مسجد گوهرشاد، یکی از مراکز اصیل تاریخی معماری ایرانی-اسلامی محسوب می‌شود و در فهرست جاذبه های گردشگری مشهد جایگاه ویژه‌ای دارد. این اثر تاریخی زیبا نمادی است از اوج اعتلای هنر ایرانی-اسلامی در دوره تیموریان. در مسجد گوهرشاد، هنر و معماری دوره تیموری با شکوه خود را به نمایش می‌گذارند و ترکیب‌بندی بین این دو عنصر، اثری بی‌نظیر و خیره‌کننده خلق کرده است.
این مسجد با طراحی منحصربه‌فرد و جزئیات زیبای خود، به وضوح نمایانگر هنر و معماری شگفت‌انگیز دوره تیموریان است. از هر زاویه‌ای که به این اثر نگاه کنید، جلوه‌های متفاوتی از هنر و ابداع در طراحی وجود دارد. مسجد گوهرشاد با ترکیب زیبایی‌های معماری ایرانی با عناصر اسلامی، اصالت فرهنگ و هنر ایرانی را به تمامی میهمانان و گردشگران ارائه می‌کند.
این اثر تاریخی به عنوان یک میراث ارزشمند، علاوه بر ارزش تاریخی و معماری خود، جاذبه‌ای بسیار جذاب و چشم‌نواز برای گردشگران به شمار می‌آید. با دیدن مسجد گوهرشاد، علاقه‌مندان به هنر و معماری اسلامی فرصتی مناسب برای غوطه‌ور شدن در فرهنگ و تاریخ ایران دارند.
آدرس مسجد گوهرشاد مشهد کجاست؟
مسجد گوهرشاد در جنوب حرم مطهر رضوی واقع شده و به عنوان یکی از اهم نقاط دیدنی در سفر به مشهد محسوب می‌شود. این مسجد به وسیلهٔ رواق دارالسیاده و دارالحفاظ از جهت شمال، صحن قدس از جهت جنوب، رواق در دست احداث امام خمینی از جهت شرق و بست شیخ بهایی از جهت غرب محدود شده است. برای بازدید از مسجد گوهرشاد، می‌توانید از انواع وسایل نقلیه عمومی یا خودروی شخصی استفاده کرده و به حرم امام رضا (ع) مراجعه نمایید. این بازدید از مسجد گوهرشاد به شما فرصتی خواهد داد تا از این شاهکار معماری برجسته و تاریخی لذت ببرید.
تاریخچه مسجد گوهرشاد مشهد
مسجد گوهرشاد به دستور “گوهرشاد آغار”، دختر “امیر غیاث الدین”، همسر “شاهرخ تیموری” و در دوران استانداری پسرش، “بایسنقرمیرزا”، در سال ۷۹۴ شمسی در ضلع جنوبی حرم امام رضا (ع) در مشهد ساخته شد. “بانو گوهرشاد” یکی از زنان نامدار عصر تیموری بود و جایگاه وی در نظر امیر وقت به قدری بود که در امور مملکتی مشورت‌های مهمی از او خواسته می‌شد. نام او در دو محل از ساختار مسجد به خوبی نمایان است؛ یکی در بالای ورودی ایوان دارالسیاده و دیگری در کتیبه ایوان مقصوره، با استفاده از خط زیبای شاهزاده بایسنقر میرزا و با کاشی معرق به عنوان بانی این مسجد به یادگار گذاشته شده است. این آثار تاریخی، نشان‌دهنده نقش برجسته “بانو گوهرشاد” در فرهنگ و تاریخ این دوره مهم از تاریخ ایران می‌باشد.
معماری در مسجد گوهرشاد
مسجد گوهرشاد، اثر بی‌نظیر معماری دوره تیموری، با معمار اصلی خود، قوام الدین شیراز، یکی از مشهورترین معماران این دوره بود. این مسجد یک شاهکار معماری بی‌نظیر در دوره تیموری محسوب می‌شود که به شیوه‌ی معماری مساجد چهار ایوانی ایرانی با گنبد طراحی شده است. زیبایی و ویژگی‌های معماری اسلامی در طراحی، اسلوب، خطاکشی‌های معرق، مقرنس و گچکاری با تزئینات هنری بی‌نظیر در این مسجد به چشم می‌خورد.
این بنا شامل ۸ ایوان بزرگ و ۷ شبستان است. ایوان جنوبی که به نام ایوان مقصوره شناخته می‌شود، بزرگترین آنهاست. ایوان شمالی که به نام ایوان دارالسیاده مشهور است، از دیگر ایوان‌های مهم مسجد است. ایوان شرقی به ایوان اعتکاف و ایوان غربی به ایوان شیخ بهایی نامگذاری شده‌اند. ایوان‌های این مسجد در یک صحن مربعی قرار دارند و در فواصل میانی آنها شبستان‌های گسترده‌ای قرار دارند.
مناره‌ها با شکلی گنبدی و طاق‌های زیبا به طراز مقرنس، از ویژگی‌های بی‌نظیر معماری این بنا هستند. از منظر طراحی، کاشی‌های معرق در تمامی اضلاع مسجد استفاده شده و در دیوارها نیز آیات قرآن، احادیث و اسماء الله دیده می‌شوند.
از زمان ساخت تا به امروز، مسجد گوهرشاد به دلیل عوامل طبیعی و انسانی تحت تأثیر قرار گرفته است، اما به دلیل اهمیت تاریخی و معماری خود، تعدادی از بازسازی‌ها را تجربه کرده است. پس از انقلاب اسلامی نیز مرمت‌ها و ترمیم‌ها انجام شده و یک مجموعه آبنما و آبخوری در وسط صحن اضافه شده است
بیشتر بخوانید: پارک آب و آتش
بخش های مختلف مسجد گوهرشاد مشهد
ایوان مقصوره
روی کاشی‌های معرق در این ایوان، تاریخ بنای مسجد به چشم می‌خورد. محراب این مسجد از سنگ مرمر ساخته شده و گنبد مسجد نیز در بالای این ایوان قرار دارد. تاریخ ساخت بنا بر کاشی‌های معرق بر روی این ایوان قابل مشاهده است.
در جنوب ایوان مقصوره، منبری بلند و مشهور به “منبر صاحب‌الزمان” قرار دارد. این منبر در دوران قاجار از چوب گردو و گلابی ساخته شده و دارای هنر منبت‌کاری و قلم‌زنی بی‌نظیری است. ارتفاع این منبر از سطح زمین حدود ۷٫۵ متر بوده و با ۱۴ پله به بالا می‌رود.
گنبد و مناره ها
گنبد مسجد گوهرشاد با ارتفاع ۴۱ متر، از آجر لعاب‌دار ساخته شده و با کتیبه‌هایی به خط کوفی به‌زینت افکنده شده است. این گنبد، به شکل چهارگوش و بر خلاف ساختار معمول مساجد، بر روی یک ایوان مستطیل شکل قرار گرفته است. زیر نیم‌گنبد با گچ سفید پوشیده شده و نقاشی‌هایی در زیر گنبد ایجاد شده‌اند. همچنین، سطح بیرونی این مسجد به طراحی با کاشی‌های معرق زینت‌دار مزین شده است.
مناره‌های زیبا این مسجد همگی دارای ارتفاع ۴۳ متر بوده و کتیبه‌هایی با نوشته‌های خطی روی آنها قرار دارند. نکته جالب در مورد مناره‌ها این است که آنها از روی سطح زمین بنا شکل گرفته‌اند و از کنار ایوان مقصوره به بالا می‌رفته‌اند.
بیشتر بخوانید: دانلود pdf نقشه مترو مشهد
شبستان ها
این شبستان‌ها به صورت قرینه طراحی شده‌اند و در طول زمان نام‌های مختلفی داشته‌اند.
بهترین زمان برای بازدید از مسجد گوهرشاد مشهد
بازدید از این مسجد، همه‌روزه و در طول ۲۴ ساعت از شبانه‌روز، بدون پرداخت هزینه ممکن است. زمان مورد نیاز برای بازدید از این مسجد تقریباً یک ساعت است. برای دیدن جاذبه‌های دیگر مشهد، بهترین زمان‌ها بهار و پاییز هستند، زیرا در این فصول همچنین از لحاظ جمعیت و ترافیک خلوت‌تر خواهد بود و آب و هوا نیز معتدل است.
جاهای دیدنی اطراف مسجد گوهرشاد
-
آرامگاه نادر افشار
بیشتر بخوانید: جاذبه های گردشگری تهران
آدرس: مشهد،شهید هاشمی نژاد،خ. مقبره نادر شاه
-
بازار عباس قلی خان
آدرس: مشهد، خیابان نواب صفوی
امیدواریم این مقاله از مجله گردشگری برای شما مفید واقع شده باشد.
