مسجد گوهرشاد مشهد | شبستان ها + جاهای دیدنی + مرورها

مسجد گوهرشاد یه اثر قدیمی و جذاب از دوره تیموریانه که هنر معماری ایرانی-اسلامی توش موج می‌زنه. از همون لحظه‌ای که وارد این مسجد می‌شی، با کاشی‌کاری‌ها و تزئینات فوق‌العاده‌اش چشمات رو می‌گیره. مسجد گوهر شاد دقیقاً جنوب حرم امام رضا (ع) قرار گرفته و یکی از مهم ترین جاذبه های گردشگری مشهد به حساب میاد. این مسجد نه فقط از کهن‌ترین بخش‌های حرم امام رضاست، بلکه یه جورایی جزو شناسنامه‌های تاریخی و فرهنگی مشهده. هنر و معماری عهد تیموری توی تک‌تک گوشه‌های این مسجد دیده می‌شه، از ایوان بزرگش گرفته تا کتیبه‌هایی که اسم “گوهرشاد” روی اون‌ها حک شده. با مجله گردشگری همراه باشید تا بیشتر با این جاذبه دیدنی آشنا بشید.

مسجد گوهرشاد کجاست؟

مسجد گوهرشاد که تو جنوب حرم امام رضا (ع) قرار گرفته. از همه طرف با مکان‌های دیگه محصور شده: از شمال به رواق دارالسیاده و دارالحفاظ می‌رسه، از جنوب به صحن قدس، از شرق هم نزدیک به رواق امام خمینیه که هنوز در حال ساخت و سازه، و از غرب هم به بست شیخ بهایی می‌خوره. برای این که به مسجد برسید، کافیه به حرم برید؛ حالا چه با مترو، چه با اتوبوس یا تاکسی. اگه با ماشین شخصی‌تون می‌رین، می‌تونید ماشینو تو یکی از پارکینگ‌های حرم بذارید و بعد با یه پیاده‌روی کوچیک، از این مسجد باحال بازدید کنید.

لوکیشن مسجد گوهرشاد روی نقشه

تاریخچه مسجد گوهرشاد

این مسجد رو “گوهرشاد آغا”، که یکی از بانوان قدرتمند دوره تیموریان بوده، سال ۸۱۸ قمری کلنگش رو زد. گوهرشاد، همسر شاهرخ تیموری، پسر تیمور گورکانی بود و از اون زنایی بوده که تو امور سیاسی و مملکتی خیلی دخیل بوده. البته یه معمار ماهر به نام قوام‌الدین شیرازی هم اومد و دست به کار شد و این بنای باشکوه رو تو ضلع جنوبی حرم امام رضا ساخت. از اول که مسجد ساخته شد تا الان، بارها و بارها به دلایل مختلف، از زلزله گرفته تا جنگ و حمله، آسیب دید و ترمیم شد. مثلاً تو دوران صفویه که ازبک‌ها بهش حمله کردن و خرابش کردن، شاه عباس صفوی دستور داد مرمتش کنن. بعدش تو زلزله‌های بعدی و حتی حمله افغان‌ها هم دوباره این مسجد صدمه دید ولی هر بار بازسازی شد. مثلاً یه بار سال ۱۳۳۹، گنبد ایوان مقصوره رو که آسیب دیده بود، تخریب کردن و با همون ویژگی‌های قدیمی، بازسازیش کردن.

خود مسجد به سبک ۴ ایوانی ساخته شده، یعنی یه حیاط مرکزی داره که اطرافش چهار ایوان قرار گرفته. ایوان مقصوره یکی از مهم‌ترین بخش‌های مسجده که یه گنبد بزرگ داره و بارها مرمت شده. توی این ایوان هم اسم گوهرشاد با خط شاهزاده بایسنقر روی کاشی‌های معرق حک شده. حالا چرا گوهرشاد اصرار داشت این مسجد رو بسازه؟ خب، هم به خاطر علاقه شدیدش به امام رضا و ائمه بود و هم اینکه می‌خواست جایی باشه که بعد از مرگش، اونجا دفن بشه. ولی گوهرشاد ۸۸ ساله تو جریان قیام میرزا ابوالقاسم بابر به قتل رسید و هرگز نتونست آرزوش رو برای دفن شدن تو مسجد خودش ببینه. این مسجد یکی از زیباترین و بزرگترین مساجد ایرانه که معماری اسلامی به سبک شرقی داره. با اینکه سال‌ها از ساختش می‌گذره و بارها آسیب دیده، همچنان یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی مشهده. بعد از انقلاب هم یه سری مرمت‌ها توی بخش‌های مختلفش انجام شد و حتی یه آب‌نما و آب‌خوری تو صحنش گذاشتن که حسابی به زیباییش اضافه کرده.

معماری مسجد گوهرشاد

قوام‌الدین شیرازی، معمار معروف اون زمان، این بنا رو با عشق و دقت طراحی کرده. مسجد گوهرشاد یه صحن بزرگ داره که از چهار طرف به ایوون‌های زیبا و هفت شبستان باشکوه متصل شده. این ایوون‌ها و شبستان‌ها، به همراه گنبد فیروزه‌ای و دو مناره خوش‌قد و قامتش، واقعا چشم‌نواز و دیدنیه. صحن اصلی مسجد با مساحت تقریبی ۲۸۵۰ متر مربع به شکل مربعی ساخته شده و دور تا دورش پر از کاشی‌کاری‌های ظریف و هنریه. دیوارای مسجد پر از نوشته‌های قرآنی و اسماء الهی هست که با خط‌های مختلفی مثل ثلث، کوفی و نستعلیق نوشته شدن. ایوون جنوبی مسجد که بهش «ایوون مقصوره» میگن، از بقیه ایوون‌ها بزرگتره و محراب معروف مسجد هم اونجاست که با کاشی‌های معرق آیه الکرسی روش نوشته شده. منبر قدیمی مسجد هم که به “منبر صاحب‌الزمان” معروفه، تو همین ایوون قرار داره. این منبر با چوب گلابی و گردو و بدون هیچ میخ فلزی‌ای ساخته شده و یه نمونه عالی از هنر منبت‌کاری ایرانه.

شبستان های مسجد گوهرشاد

هفت شبستان هستن که هر کدوم توی دوران‌های مختلف ساخته یا مرمت شدن. این شبستان‌ها برای برگزاری انواع مراسم دینی، نماز جماعت، جلسات قرآن، سخنرانی، جشن‌ها و عزاداری‌ها استفاده می‌شن. یکی از ویژگی‌های باحال این شبستان‌ها اینه که با وجود اینکه بارها مرمت شدن، هنوز هم اون سبک معماری قدیمی و اصیلشون حفظ شده. شبستان علوی، توی ضلع شمالی بین دارالنور و دارالسیاده قرار گرفته و دقیقاً کنار مدرسه پریزاد واقع شده. شبستان نجف‌آبادی هم تو ضلع غربی مسجد قرار داره و یکی از راه‌های وصل شدن به کفشداری‌هاست. شبستان‌های میلانی و نهاوندی هم تو ضلع غربی و جنوبی مسجد قرار گرفتن و هر کدوم به خاطر شخصیت‌های دینی و علما معروف شدن. مثلاً شبستان نهاوندی به نام حجت‌الاسلام نهاوندی که توش نماز جماعت اقامه می‌کرده، معروف شده. شبستان تبریزی تو ضلع جنوبی مسجد قرار گرفته، بین ایوان مقصوره و رواق امام خمینی (ره). بهش میگفتن “شبستان بزرگ” چون هم از نظر وسعت و هم اهمیت، جای خاصی بوده. شبستان سبزواری که تو جنوب ایوان اعتکاف واقع شده و از شرق به رواق امام خمینی محدود میشه. با اینکه اندازه‌اش کوچیک‌تره، ولی خیلی دلنشینه و معماری‌اش حسابی چشم‌نوازه. شبستان گرم تو ضلع شرقی مسجد جا خوش کرده، بین ایوان اعتکاف و ایوان دارالسیاده. اینجا مخصوص عبادت آقایونه و همونجوری که از اسمش پیداست، یه فضای گرم و صمیمی برای نمازه.

بیشتر بخوانید: دانلود pdf نقشه مترو مشهد

مرورهای مسجد گوهرشاد

• خیلی‌ها میگن که یکی از قشنگ‌ترین لحظه‌ها اینه که از صحن گوهرشاد وارد حرم بشی و درست مقابل ضریح مطهر و پنجره فولاد بایستی و سلام بدی. حس نزدیکی به امام رضا اینجا خیلی خاصه.
• گنبد آبی مسجد گوهرشاد که حدود ۴۱ متر ارتفاع داره، کلی حس تاریخی و معنوی به آدم میده. یه کتیبه با خط کوفی هم روی گنبد هست که واقعاً زیباییش چشم‌گیره. دو تا مناره بلند هم داره که طلایی‌رنگن و ۴۳ متر ارتفاع دارن. واقعاً تماشای این مناره‌ها آدمو میخکوب میکنه.
• یکی از بهترین ورودی‌های حرم مطهر همین مسجد گوهرشاده. واردش که میشی، درست روبه‌روی ضریح مطهر می‌ایستی و می‌تونی راحت به حضرت سلام بدی. واقعاً یه حس عجیب و پر از معنویته.
• کنار مسجد، صحن قدس هست که معمولاً خیلی خلوت‌تره. حتماً این صحن رو هم ببینید، چون با کبوترهایی که اونجا هستن، فضای خیلی قشنگی داره.” اینم خوبه برای کسایی که دنبال جاهای خلوت‌تر و آروم‌تری هستن تو حرم.

جاهای دیدنی نزدیک به مسجد گوهرشاد

سوالات متداول

مسجد گوهرشاد در کدام صحن است؟

نزدیک صحن قدس

مسجد گوهرشاد در زمان کدام حکومت ساخته شد؟

دوره تیموری به دستور گوهرشادبیگم همسر شاهرخ

ساخت مسجد گوهرشاد چند سال طول کشید؟

12 سال

مسجد گوهرشاد چند شبستان دارد؟

7 شبستان