شاهرود یه شهر قشنگ تو استان سمنانه که به خاطر تنوع آب و هواش بهش میگن “قاره کوچک”. این تنوع باعث شده سوغاتش هم حسابی متنوع و جذاب باشه. اگه بخوام ساده بگم، سوغات شاهرود ترکیبی از خوراکی‌های خوشمزه و صنایع دستی قشنگه.
سوغات شاهرود چیه؟
سوغات خوراکی شاهرود
برگه زرد آلو
برگه زردآلو و قیسی شاهرود واقعاً معرفن! این شهر یکی از بزرگ ترین تولیدکننده‌های زردآلو تو ایرانه و زردآلوهاش انقدر کیفیتشون بالاست که حتی به خارج از کشور هم صادر میشن. بیش از ۴ هزار هکتار زمین کشاورزی تو شاهرود زیر کشت زردآلوئه و مدل‌های مختلفی مثل رجبعلی، قوامی و جعفری داره که هر کدوم یه مزه متفاوت دارن.
انگور
میگن بیش از ۵۰ نوع انگور تو این شهر پیدا میشه، از انگور شاه بابا و لعل گرفته تا کشمشی و سیاه. این تنوع به خاطر آب و هوای معتدل و خاک خوبشه. حتی یه جشن شکرانه انگور هم تو شاهرود برگزار می‌کنن که حسابی باحاله و مردم دور هم جمع میشن تا هم شکرگزاری کنن و هم این محصول رو به همه معرفی کنن.
نان های سنتی
نان کاک، نان قندی و فطیر از اون سوغاتی‌هایین که توی مغازه‌های بین راه و داخل شهر راحت پیدا میشن. نان کاک یه شیرینی ترد و خوشمزه ست که با آرد گندم، شکر، تخم‌مرغ و یه کم دارچین درست میشه. فطیر هم که با شکر، گردو و کنجد پخته میشه. نان قندی و نان شیری هم هستن که هر کدوم طرفدارای خاص خودشونو دارن.
کشمش
کشمشای شاهرود به روش‌های مختلفی تولید میشن. مثلاً بعضی‌هاشون رو توی آفتاب خشک می‌کنن که بهش میگن آفتابی، بعضی‌ها رو توی سایه یا با دستگاه‌های خاص که رنگ و شکلشون قشنگ‌تر بمونه. حتی گاهی از موادی مثل تیزاب (محلول کربنات پتاسیم) استفاده می‌کنن که پروسه خشک شدن رو سریع‌تر کنه و کشمش یه رنگ طلایی خوشگل بگیره. این تنوع توی روش تولید باعث شده هر کی هر سلیقه‌ای داشته باشه، یه مدل کشمش باب دلش پیدا کنه.
کشمش شاهرود فقط یه خوراکی خوشمزه نیست، بلکه یه جورایی یه بمب مغذی هم هست. توش پر از چیزای خوب مثل مس، سدیم، پتاسیم، آهن، منگنز و ویتامین B6 هستش که برای بدن معجزه می‌کنه. مثلاً اگه دنبال تقویت سیستم ایمنیت هستی یا می‌خوای جلوی ریزش موهات رو بگیری، کشمش می‌تونه حسابی به کارت بیاد. برای سلامت چشم هم خوبه و حتی میگن قند خون رو هم تنظیم می‌کنه. از اون طرف، فیبرش به هضم غذا کمک می‌کنه و یه جورایی مثل یه داروی طبیعی برای یبوست عمل می‌کنه. آنتی‌اکسیدان‌های موجود تو کشمش می‌تونه جلوی پیری زودرس رو بگیره و حتی برای قلب هم مفیده چون کلسترول بد رو کم می‌کنه.
نقل و آبنبات شاهرود که تو طعم‌های مختلف مثل زعفرانی و هل‌دار پیدا میشه، یا کشمش و گیلاس که به لطف باغ‌های زیاد این منطقه همیشه تازه و خوشمزه ان. محصولات لبنی مثل کشک و ماست گوسفندی هم تو شاهرود طرفدار داره و کیفیتشون عالیه.
توی سفرتون به این شهر، پیشنهاد میکنم از آبشار مجن شاهرود هم دیدن کنید.
صنایع دستی شاهرود
سفال و سرامیک
از معروف‌ترین صنایع دستی میشه به سفال و سرامیک اشاره کرد. شاهرود به خاطر موقعیت جغرافیاییش و دسترسی به خاک رس مرغوب، از قدیم برای سفالگری مناسب بوده.
کارگاه‌های سفالگری شاهرود با روش‌های سنتی مثل دوغابی و ریخته‌گری، ظرف‌ها و چیزای قشنگ درست می‌کنن که گاهی با طرح‌های اصیل ایرانی تزیین میشن. حتی میگن سبک ترین آجرهای سفالی و نازک ترین خشت‌های دنیا رو هنرمندای شاهرودی میسازن که خیلیم معروفه.
علاوه بر روش‌های دوغابی و ریخته‌گری، بعضی از هنرمندای شاهرود از چرخ سفالگری هم استفاده می‌کنن که یه تکنیک کلاسیک و پرطرفداره. ضمناً سفال‌های تزئینی و کاربردی اینجا توی بازارهای محلی و حتی خارج از شهر هم مشتریای خودشو داره.
گلیم و جاجیم
یکی از قشنگ‌ترین کارای دستی شاهرود، گلیمه که بیشتر تو مناطق کویری دور و برش رواج داره. مثلاً زنان عشایر ایل چوداری تو روستای رضا آباد خوارتوران، که یه جای توریستی هم هست، حسابی تو بافت گلیم استاد شدن. اینا با دستای خودشون گلیم‌های خوشگلی می‌بافن که آدم دلش می‌خواد فقط بشینه و نگاهشون کنه. چند سالیه که با کلاسای آموزشی، این هنر تو جاهای دیگه شاهرود هم پخش شده و دیگه فقط مختص عشایر نیست. طرحای گلیم ها هم خیلی باحاله؛ بیشتر از طبیعت اطرافشون ایده می‌گیرن، مثلاً شکل حیوانا، پرنده‌ها، سیاه چادر یا حتی خطوط هندسی ساده که خیلی به دل می‌شینه.
جاجیم که یه دست‌بافت پرنقش و نگار دیگه‌ست و تو مناطق کوهستانی مثل شهر مجن بیشتر دیده میشه. زنان هنرمند اینجاها پشم گوسفندا رو می‌ریسن، با رنگای طبیعی رنگش می‌کنن و بعد با کارگاهای سنتی شروع می‌کنن به بافتن جاجیمای خوشگل. تو مجن به این جاجیمای ظریف و قشنگ میگن “گلیچ” که یه جور اصطلاح محلیه. این جاجیما انقدر با دقت بافته میشن که واقعاً میشه بهشون گفت یه اثر هنری!
تانه بافی
علاوه بر گلیم و جاجیم، یه سری دست‌بافت دیگه هم تو شاهرود هست که جزو میراث معنوی ثبت شدن. مثلاً پارچه‌های پشمی و نخی، حوله، دستمال، شمد، چادر شب و پاپیچ که هر کدوم کاربرد خاص خودشون رو دارن. تو شهر کلاته خیج که بیشترین کارگاهای بافندگی رو داره، یه چیزایی می‌بافن که بهش میگن تانه بافی. تانه بافی همون پارچه بافیه که قدیما خانوما برای خودشون یا دخترای دم بختشون درست می‌کردن. حوله حموم، چادر شب، دستمالای پر از نقش و نگار و سفره‌های نون قشنگ، همه جزو وسایلی بودن که تو جهیزیه دخترا می‌ذاشتن.
چُقا و پارچه های پشمی
تو جاهای سردسیر شاهرود، مثل مناطق کوهستانی، یه پارچه پشمی به اسم “چُقا” درست می‌کنن که بیشتر برای لباس مردونه استفاده میشه. خانوما پشم رو می‌ریسن، با نخ کار یه پارچه گرم و مقاوم می‌بافن که تو سرما حسابی به کار میاد.
اقتصاد این شهر هم تا حدی به همین صنایع دستی و کشاورزی وابسته‌ست و پشم گوسفندا که تو دامداری اینجا به دست میاد، ماده اولیه اصلی خیلی از این کاراست.
منبت کاری
این هنر توی روستاهایی مثل دهملا و راهنجان خیلی رواج داره و کسایی که کارش رو بلدن، با مغارهای آهنی روی چوب نقش‌های برجسته و خوشگل می‌زنن. از آیه‌های قرآنی گرفته تا طرح‌های طبیعی و گل‌وبوته، همه‌چی رو می‌تونی توی کاراشون ببینی. این منبت‌کارا نه‌تنها مبل و بوفه رو تزئین می‌کنن، بلکه تابلوهای نفیس هم درست می‌کنن که حتی به شهرهای دیگه ایران و خارج از کشور هم صادر میشه.
نمد بافی
نمد رو از پشم گوسفند درست می‌کنن؛ پشم رو حلاجی می‌کنن و با آب و صابون حسابی می‌مالن تا الیافش به هم بچسبه و یه پارچه محکم و گرم بشه. توی جاهایی مثل خوارتوران بیارجمند و شهر مجن، نمدمالی هنوز زنده ست و آدما با پشم های رنگی نقش‌های قشنگی روش میندازن. این نمد بیشتر برای زیرانداز، لباس محلی یا حتی تزئین پوشاک استفاده میشه. جالبه که توی سال‌های اخیر، بعضی از این کارا به‌عنوان سوغاتی هم طرفدار پیدا کرده و توریست‌ها حسابی ازش استقبال می‌کنن.
سوزن دوزی
سوزن دوزی بیشتر کار دست زنا و دخترای شاهروده. این هنر ظریف رو توی مناطقی مثل مجن و خوارتوران می‌تونی ببینی. با نخ‌های رنگی و سوزن، روی پارچه‌های ساده نقش‌های سنتی می‌زنن که بیشتر برای تزئین لباس‌های محلی، مثل سرتاقی، مچ‌بند یا پاپیچ استفاده میشه. هرچند که این روزا سوزن‌دوزی یه کم کم‌رنگ شده و داره به فراموشی می‌ره، ولی هنوزم توی بعضی کارای قدیمی می‌تونی زیبایی نقوشش رو پیدا کنی. یه نکته جالب اینه که توی سوزن‌دوزی شاهرود، طرح‌ها معمولاً از طبیعت الهام گرفته شدن.
سوغات شاهرود از کجا بخریم؟
اولین گزینه که به ذهن میاد، بازار قدیمی شاهرود هست. این بازار که حال و هوای قاجاری داره، پر از مغازه‌های کوچیک و باصفاست که از نون‌های سنتی مثل کاک و فطیر گرفته تا برگه زردآلو و قیسی‌های معروفش رو می‌تونی اونجا پیدا کنی.
یه جای دیگه که نباید از دست بدی، فروشگاه‌های بین راهی تو جاده تهران-مشهد هستن. چون شاهرود تو مسیر این جاده‌ست، خیلی از مسافرا موقع رد شدن از این شهر، یه توقف کوتاه می‌کنن و سوغات می‌خرن. توی این فروشگاه‌ها معمولاً نون قندی، کاک، نقل و آبنبات‌های جورواجور پیدا میشه. برگه زردآلو و انگور خشک هم اونجا به وفور هست. فقط حواست باشه جنس تازه بگیرین که کیفیتش تضمین باشه.
اگه دنبال صنایع دستی مثل گلیم، جاجیم یا سفال‌های خوشگل شاهرود هستی، پیشنهادم اینه که یه سر به کارگاه‌های محلی یا فروشگاه‌های نزدیک میدان امام رضا و خیابان ۲۲ بهمن بزنی. اینجاها هم تنوع خوبی دارن و هم گاهی می‌تونی مستقیم از خود هنرمندا خرید کنی که حس بهتری داره..
تو شاهرود نمایشگاه‌های موقت سوغات و صنایع دستی تو سالن‌هایی مثل سالن جهاد کشاورزی برپا میشه و از جاهای مختلف ایران جنس میارن.
