جنگل دیزمار یکی از مناطقیه که طبیعتش دست‌نخورده و بکر مونده و همین موضوع باعث شده که به یکی از جذاب‌ترین جاذبه‌های طبیعی ایران تبدیل بشه. این جنگل توی منطقه ارسباران (قره داغ) قرار داره که خود این منطقه هم به عنوان یه ذخیره‌گاه زیست‌کره جهانی شناخته میشه. ارسباران به دلیل تنوع گیاهی و جانوری که داره، اهمیت زیادی داره و همه دنیا باید بهش توجه کنن. جنگل دیزمار به خاطر نزدیک بودن به ورزقان، خیلی وقت‌ها به اسم «جنگل ورزقان» هم شناخته میشه و یکی از دیدنی‌ترین جاهای این منطقه به حساب میاد. مناظر فوق‌العاده زیبا، گیاهان و حیوانات متنوع، هوای مطبوع و چشمه‌های طبیعی، این جنگل رو به یه مقصد عالی برای طبیعت‌گردی تبدیل کرده.
جنگل دیزمار کجاست؟
جنگل دیزمار یه منطقه حفاظت‌شده زیبا و بکره که توی شهرستان‌های ورزقان، خداآفرین و جلفا، در استان آذربایجان شرقی قرار گرفته. این جنگل نزدیک مرز ایران و جمهوری آذربایجانه و رود ارس هم از وسطش رد میشه، که حسابی به جذابیتش اضافه کرده. از تبریز که بخوای راه بیفتی، حدود ۲۵۰ کیلومتر راه داری تا به این جنگل برسی. شهر ورزقان، که تو نزدیکی دیزماره، تقریباً ۷۰ کیلومتری تبریز، ۱۳۵ کیلومتری جلفا، ۶۵ کیلومتری خاروانا و ۹۰ کیلومتری مرز نوردوزه.
مسیر دسترسی به جنگل دیزمار
این جنگل توی مرز سه شهرستان مختلف قرار داره و دورش رو روستاهای قشنگی مثل خمارلو، جانانلو و لاریجان احاطه کردن. حالا برای رسیدن به این جنگل، باید از یه جاده محلی استفاده کنید که دقیقا در امتداد مرز ایران و جمهوری آذربایجان قرار داره. اگه به دنبال نزدیک‌ترین مسیر هستید، بهترین راه اینه که اول خودتون رو به شهر کلیبر برسونید. کلیبر حدود ۷۰ کیلومتر از جنوب جنگل دیزمار فاصله داره. وقتی به کلیبر رسیدید، دو مسیر اصلی پیش‌رو دارید: یکی جاده کلیبر به جانانلو که در شمال کلیبر قرار داره و یکی دیگه هم جاده روستای ملوک در شرق کلیبر. اگه می‌خواید وقت کمتری رو در راه بگذرونید، بهتره جاده کلیبر به جانانلو رو انتخاب کنید چون حدود ۱۵ کیلومتر کوتاه‌تره.
توی مسیر شرقی، با عبور از روستاهای زیبای ملوک، میاندرق، مولان و بسطاملو به یه دوراهی می‌رسید. اگر به سمت چپ برید و از پلیس راه خداآفرین جلفا و روستاهای صفرلو و خمارلو عبور کنید، به جنگل دیزمار می‌رسید. از طرف دیگه، اگه مسیر شمالی رو انتخاب کنید، جاده پرپیچ و خم زیبا شما رو به روستای جانانلو می‌رسونه. بعدش هم از جاده «پیرهادیان» می‌رید و با گذر از روستاهای لاریجان علیا و سفلی به جاده جنگل دیزمار وصل می‌شید.
یه مسیر دیگه ام اینطوریه که میتونید از شهرستان ورزقان و شهر ورزقان حرکت کنید. از اونجا باید به سمت معدن مس سونگون برید و از سه‌راهی روستای خویناری به طرف روستاهای اوزی، طویل و کلم حرکت کنید. مسیرش یه قسمت خاکی داره که نیاز به رسیدگی داره. البته این مسیر بیشتر توی فصل‌های گرم سال قابل تردد هست و در اون زمان راحت‌تر میتونید برید و بیاید.
بیشتر بخوانید: آبشار آسیاب خرابه جلفا
ویژگی های جنگل دیزمار
دیزمار یکی از قشنگ ترین جنگل های ایران هستش که اطرافش پر از منابع طبیعی مهمه. این منطقه توی مرز ایران، آذربایجان و ارمنستان قرار داره و به همین دلیل اهمیت بالایی داره. مثلا نزدیکش منطقه حفاظت‌شده کیامکی، ارسباران و پارک ملی زاگاتا هست که همشون جزو مناطق خیلی مهم برای طبیعت به حساب میان. توی تاریخ ۱۳ مهر ۱۳۹۰، یه قسمتی از جنگل دیزمار که وسعتش به بیش از ۶۸,۰۰۰ هکتار می‌رسید، به عنوان منطقه حفاظت‌شده دیزمار معرفی شد. از اون موقع به بعد، دولت دست به کار شد و اقدامات حفاظتی توی این منطقه رو خیلی جدی دنبال کرد.این جنگل از نظر موقعیت جغرافیایی هم حرف نداره و خیلی جذابه. کنار جنگل دیزمار، معدن مس سونگون هم قرار داره که یکی از معادن مهم استان آذربایجان شرقیه. یه بخش بزرگی از این منطقه توی شهرستان خداآفرینه، یه قسمت دیگه‌اش توی شهرستان جلفا و یه مقدار هم توی ورزقان.
اما چیزی که واقعا این منطقه رو خاص می‌کنه، رودخانه ارسه که از وسطش می‌گذره. این رودخانه تاثیر زیادی توی تنوع زیستی دیزمار داشته و به همین دلیل، انواع مختلف گیاه‌ها و جانورها توی این منطقه زندگی می‌کنن. البته به جز ارس، شش رودخونه دیگه هم از این منطقه رد می‌شن که همه‌شون یه تاثیر خوب روی اکوسیستم جنگل گذاشتن. بخش‌هایی از جنگل به راحتی قابل دسترسه و میشه توش کمپ زد یا طبیعت‌گردی کرد. البته جاهایی هم هست که خیلی صعب‌العبوره و برای عبور ازشون باید تجهیزات حرفه‌ای داشته باشی. پیشنهاد میکنم توی سفرتون به این جاذبه طبیعی از جاهای دیدنی تبریز هم دیدن کنید.
پوشش گیاهی جنگل دیزمار
این جنگل توی منطقه کوهستانی واقع شده و از نظر گیاهی خیلی غنیه؛ اینجا چیزی حدود ۸۴۹ گونه گیاهی مختلف پیدا میشه که از این تعداد، ۷۶ نوعش گیاهان بومی خودشون هستن. این تنوع زیاد به دلیل موقعیت خاص جنگل دیزماره که شامل کوهپایه‌ها، تپه‌ها و حتی اطراف رودخانه‌های مختلف مثل ارس میشه. این شرایط باعث میشه گیاهان و درختان مختلفی مثل بلوط، افرا، بادام وحشی، زالزالک و نسترن وحشی توی این جنگل رشد کنن. در واقع، جنگل دیزمار یک زیستگاه ایده‌آل برای گیاهان و جانورانیه که به محیط‌های متفاوت نیاز دارن.
حیوانات جنگل دیزمار
این جنگل ۳۲۰ گونه جانوری مختلف رو در خودش جای داده. بعضی از این گونه‌ها طی سال‌ها به خاطر شکار غیرمجاز و تغییرات محیطی کم‌رنگ‌تر شده بودند و نزدیک به انقراض رفته بودند، ولی خوشبختانه وضعیت الان بهتر شده و حیات وحش جنگل دیزمار داره به حالت طبیعی خودش برمی‌گرده. یه زمانی، برای مثال، تعداد شوکاها توی دیزمار انگشت‌شمار بود. اما از سال ۱۳۹۴ به بعد، خیلی از این موجودات از مناطق شمال غربی ایران به جنگل دیزمار مهاجرت کردند و الان توی این منطقه که مساحتش بیشتر از ۶۰ هزار هکتار هست، دارن زندگی می‌کنند. حیواناتی مثل خرس قهوه‌ای، گوزن زرد، پلنگ ایرانی، گرگ، شغال، بز وحشی، گراز، گربه وحشی و روباه، انواع پرندگان شکاری و غیرشکاری هم تو این جنگل هستن.
بهترین زمان سفر به جنگل دیزمار آذربایجان شرقی
اطراف این جاذبه کوه‌های بلند و سرسبز و درخت‌های کهنسال هستن که به شدت روی آب و هواش تاثیر می‌ذاره. منطقه‌ی دیزمار بیشتر یه ناحیه سردسیره که حتی توی شش ماه دوم سال، بارش‌های زیادی از برف و بارون داره. اینجا زمستون‌ها خیلی سرد و مرطوب میشه، ولی بهار و تابستون هوا یکم معتدل تر و دلپذیرتر میشه. از مهم‌ترین ویژگی‌های این جنگل، مه‌ایه که بیشتر وقت‌ها توی روز دورتادورش می‌پیچه و حتی توی روزهای سردتر، دید رو محدود می‌کنه. توی پاییز و زمستون مه خیلی بیشتر میشه، طوری که گاهی حتی در فاصله‌های کوتاه هم نمی‌شه درست دید. اما توی بهار و تابستون این مه کمتر میشه، البته هنوز هم صبح‌ها و نزدیک غروب خیلی بیشتر از بقیه‌ی روز مه داره.
جاهای دیدنی اطراف جنگل دیزمار
منطقه آستمال، در دل کوه‌ها قرار داره و واقعاً یکی از قدیمی‌ترین دهستان‌های ورزقان به حساب میاد. تو دل این جنگل، امامزاده جبرئیل هم هست که یه مکان زیارتی و گردشگری پرطرفداره. علاوه بر این‌ها، جنگل دیزمار کنار رودخانه بیوک چای قرار داره و به مرز نوردوز نزدیکه، یعنی یه منطقه خیلی خاص که هم طبیعتش حرف نداره، هم تاریخ و فرهنگ جالبی توش نهفته است.
بقیه جاهای دیدنی هم میتونید داخل جدول زیر ببینید:
| جاذبه | آدرس | فاصله از جنگل دیزمار | توضیحات |
|---|---|---|---|
| دریاچه سد قیز قلعه سی | خداآفرین، شمال غربی روستای خمارلو | ۸ کیلومتر | سد و دریاچه‌ای در نقطه صفر مرزی ایران و جمهوری آذربایجان. سد خاکی با هسته رسی و یکی از نوسازترین سدهای ایران. |
| پل‌های تاریخی خداآفرین | خداآفرین، شمال غربی روستای زنبلان | ۳ کیلومتر | دو پل با معماری متفاوت، یکی سنگی و دیگری آجری، که قدمت یکی به دوران ایران باستان و دیگری به دوران صفویه می‌رسد. |
| دریاچه سد خداآفرین | خداآفرین، شمال شرقی روستای شجایلو | ۵ کیلومتر | مکانی مناسب برای ماهیگیری و کمپینگ در طبیعت. سد سنگ‌ریزه‌ای مشترک ایران و آذربایجان. |
| منطقه حفاظت‌شده ارسباران | شمال غربی شهرستان کلیبر | ۷۸ کیلومتر | منطقه‌ای با منابع طبیعی ارزشمند، کوهستان‌های سبز، آبشارهای زیبا و رودخانه‌های دائمی. |
| قلعه بابک | کلیبر، جنگل ارسباران | ۷۷ کیلومتر | قلعه تاریخی بابک خرمدین با قدمت اشکانی و ساسانی، موقعیت کوهستانی و نیازمند کوهنوردی برای بازدید. |
