مجموعه بیستون، که توی شهر زیبای کرمانشاه قرار داره، یکی از مهمترین مکانهای تاریخی ایران محسوب میشه. اینجا پر از آثار باستانی و تاریخی مثل مجسمه هرکول، پل بیستون، کاروانسرای شاه عباسی، و کتیبه بیستون هست که به ثبت جهانی یونسکو هم رسیده. کتیبهای که توش سنگنوشته و نقشبرجسته داریوش رو میبینیم و حکایت از تاریخ غنی این منطقه داره. بیستون نه تنها آثار تاریخی قدیمی رو در خود جای داده، بلکه غارهای متعددی هم داره که نشوندهنده زندگی انسانها از دوران پارینهسنگی هستن. اگه دوست دارید با این محوطه تاریخی که یکی از معروف ترین جاذبه های گردشگری کرمانشاه محسوب میشه بیشتر آشنا بشید، تا آخر این مقاله همراه ما باشید.
بیستون کجاست؟
این محوطه تاریخی توی ۳۹ کیلومتری شمال شرق کرمانشاه قرار گرفته و دقیقا کنار جاده قدیمی کرمانشاه به همدان، مثل یه نگین وسط دامنه کوه بیستون خودنمایی میکنه. حالا اگه از کرمانشاه قصد داری بری سمت بیستون، راهش از همون بزرگراه کنارگذر شهری میگذره. کافیه از کرمانشاه راه بیفتی و بری سمت بزرگراه کرمانشاه-همدان، بعد یه ۴۰ دقیقهای تو راهی تا برسی به شهر بیستون. وقتی به بیستون رسیدی، یه دو راهی میبینی؛ راه چپ میره به خود محوطه تاریخی بیستون. اگه با ماشین خودت بری، خب راحتتره، چون میتونی هر جا دلت خواست توقف کنی و از مسیر لذت ببری. ولی اگه ماشین شخصی نداری، اصلا نگران نباش! میتونی از تاکسیهای شهری استفاده کنی که تو رو راحت به مقصد میرسونن. در کل، مسافت زیادی نیست و میتونی با خیال راحت از این سفر کوتاه لذت ببری.
تاریخچه بیستون
این محوطه از دورههای مختلف تاریخی، از پیش از تاریخ تا دوران اسلامی، آثار مختلفی داره. این اثر تاریخی مهم، سال ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۶۴۶۳ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. یکی از دلایل جذابیت بیستون برای شاهان و فرمانروایان گذشته، موقعیت عالی جغرافیایی و آبوهوای خوبش بوده. دشت بیستون نزدیک بینالنهرین بود و روی مسیرهای ارتباطی مهمی مثل جاده ماد به بابل و جاده ابریشم قرار داشت. این باعث میشد بیستون نه تنها یه جای خوش آبوهوا باشه، بلکه از لحاظ نظامی و استراتژیک هم ارزش زیادی داشته باشه. کاروانها و نظامیها از اینجا رد میشدن و بیستون یه جورایی ویترین قدرت پادشاهها به حساب میاومد.
بیستون شامل آثار مختلف از دورههای باستانی تا دوران اسلامی میشه. مثلاً غار شکارچیان و غار مرخرل از دورههای پیشاتاریخی، نیایشگاه مادی از دوره مادها، کتیبه و نقشبرجسته معروف بیستون از زمان هخامنشیان، و پیکره هرکول از دوره سلوکیان. حتی آثار دورههای اشکانی و ساسانی هم اینجا دیده میشه، مثل سنگ بلاش، نقش گودرز، کاخ بیستون و پل ساسانی. از دورههای بعدی هم کاروانسراهای شاهعباسی و ایلخانی و پل صفوی باقی مونده. حسن پیرنیا تو کتاب تاریخ ایران باستان، بیستون رو اینطوری توصیف کرده که یه کوه بلنده که از قدیمالایام، کاروانها اینجا توقف میکردن. این نشون میده که بیستون همیشه محل عبور و مرور بوده. ابنحوقل، جغرافیدان مسلمون قرن چهارم هجری، هم اشاره کرده که کوه بیستون انقدر بلنده که رسیدن به قلهاش کار سختیه و راه حاجیها از زیر اون میگذره. حتی یاقوت حموی تو قرن هفتم هم از آثار باستانی کوه بیستون صحبت کرده و تاکید کرده که این کوه به قدری صافه که انگار دیوارش رو تراشیدن.
علت نامگذاری بیستون کرمانشاه
اسمش از «بغستان» میاد، یعنی «جایگاه خدایان». قدیما اینطور فکر میکردن که خدایان اونجا بودن. اولین باری که تو کتابها بهش اشاره شده، نوشتههای دیودوروس سیکولوس بود که از حرفای کتزیاس، یه تاریخنویس یونانی، نقل کرده. تو این نوشتهها گفته شده که سنگنوشتههای بیستون رو سمیرامیس، ملکه افسانهای آشور، حک کرده. حتی اسمش رو هم «Bagastanon oros» گذاشته بودن که یه جورایی همون «بیستون» خودمونه. توی همین متنها هم میگن که این کوه رو به اهورامزدا هدیه کردن. واژهی بیستون توی زبان پهلوی به «بَهیستان» و بعد «بَهیستون» تغییر پیدا کرد. وقتی اسلام اومد، کمکم شد «بهستون» و الان هم به شکل امروزی «بیستون» خونده میشه. البته یه سری از مردم اشتباهی میگن «بیستون» به معنی «بدون ستون»، ولی این معنی اصلا اعتبار نداره و فقط تو محاوره شنیده میشه.
در بیستون چه آثاری وجود دارد؟
| نام اثر | دوره تاریخی | توضیحات |
|---|---|---|
| نیایشگاه مادی | دوره مادها | پایگاه مذهبیه که از زمان مادها به جا مونده و هنوز هم براش ارزش قائلن! |
| غار مرخر و شکارچیان | پیش از تاریخ | این غارا برای انسانهای اولیهس و توش استخوان حیواناتی که شکار کرده بودن پیدا شده. |
| نقشبرجسته و کتیبه بیستون | دوره هخامنشیان | حکاکیهای داریوش کبیر رو اینجا میبینی که تاریخ و حکومتشو ثبت کرده. واقعاً مدرک باارزشی از اون زمانه! |
| تندیس هرکول | دوره سلوکیان | این مجسمه هرکوله که توی جادهسازی پیدا شده. پشتش هم یه کتیبه از زمان سلوکیان داره. |
| سراب بیستون | – | چشمهای که از دل زمین میجوشه و باعث شده آدمها از دوران پارینهسنگی تا الان اینجا زندگی کنن. واقعاً یه نقطه کلیدی برای این منطقهس! |
| گوردخمه برناج | مادها تا ساسانیان | این گوردخمه کوچیکه از زمان مادها تا ساسانیان استفاده میشده. کلی داستان توش خوابیده! |
| فرهادتراش | خسرو پرویز | این دیواره بلند به فرهاد، عاشق شیرین، نسبت داده میشه. انگار فرهاد عشقش رو توی سنگ تراشیده! |
| کاخ ناتمام ساسانی | اواخر ساسانیان | این کاخ ساخته شده، ولی هیچ وقت تموم نشده و بعداً به عنوان کاروانسرا استفاده میشده. |
| پل بیستون | ساسانیان تا صفوی | این پل با 144 متر طول یه شاهکار مهندسیه که توی دورانهای مختلف بازسازی شده. واقعاً جایگاه خاصی داره! |
| کاروانسرای بیستون | دوره صفویه | این کاروانسرا تو دوره شاه سلیمان ساخته شده و یه زمانی به عنوان پاسگاه و زندان استفاده میشده. حالا مرمتش کردن و جزو آثار ثبتشدهس! |
ساعت بازدید بیستون کرمانشاه
اگه دوست دارید مجموعه بیستون رو ببینید، باید بدونید که اینجا از ساعت ۸ صبح تا ۸ شب بازه و میتونید تو این بازه زمانی ازش بازدید کنید.
قیمت بلیط بیستون
هزینه ورودی برای سال ۱۴۰۳ مبلغ ۳۰ هزار تومن تعیین شده که بهنظرم برای تجربه کردن این اثر تاریخی که تو لیست میراث جهانی یونسکو ثبت شده، مبلغ مناسبیه.
مرورها و نظرات مردم درباره بیستون
- اول اینکه محوطه بیستونه خیلی خوب و سنگفرش شده، اما قسمت اصلی کارهای برجسته کمی نامشخص بود چون انگار در حال تعمیر و نگهداری بود. در کل، همه احساس میکردن که اگر این قسمت درست بشه، جذابیت مجموعه دوچندان میشه.
- مردم از زیباییهای مجموعه بیستون تعریف کردن و گفتن که اینجا واقعا جای دیدنی و باصفاییه. از مجسمه هرکول و بزرگترین کتیبه دنیا، یعنی کتیبه داریوش شاه، گرفته تا دریاچه زیبا و فرهاد تراش، همه چیز خیلی خوب کنار هم چیده شده. این تنوع بین جاذبههای تاریخی و طبیعی، یه روز عالی و به یاد ماندنی برای بازدیدکنندهها رقم میزنه.
- نکتهی جالب دیگه اینه که برای گشت و گذار توی این مجموعه، حدود دو ساعت وقت نیاز هست. ضمن اینکه فضا برای استراحت و فضای سبز هم وجود داره که خیلی به بازدیدکنندهها کمک میکنه تا از سفرشون لذت ببرن. اگه هم بخواید سنگنوشتهها و سنگنگارهها رو ببینید، باید یکم از کوهپایه بالا برید، که در عوضش منظرههای زیبایی رو میبینید.
جاهای دیدنی نزدیک به بیستون
| جاذبه/آثار تاریخی | فاصله تقریبی از بیستون |
|---|---|
| غار مرتاریک کرمانشاه | 950.5 متر |
| کاروانسرای شاه عباسی بیستون | 955.8 متر |
| مجسمه هرکول | 1 کیلومتر |
| غار مردودر کرمانشاه | 1.3 کیلومتر |
| غار خِر کرمانشاه | 1.4 کیلومتر |
| غار مَرآفتاب کرمانشاه | 1.6 کیلومتر |
| غار انار کرمانشاه | 2.1 کیلومتر |
| گوردخمه برناج | 10.5 کیلومتر |
| گوردخمه اسحاق وند | 16.1 کیلومتر |
| غار پراو | 17.2 کیلومتر |
| غار آسنگران کرمانشاه | 17.5 کیلومتر |
| غار قبه کرمانشاه | 24.8 کیلومتر |
| گوردخمه صحنه (گوردخمه دربند) | 26.3 کیلومتر |
| طاق بستان | 27 کیلومتر |
| سراب صحنه کرمانشاه | 27.3 کیلومتر |
| غار دو اشکفت | 27.3 کیلومتر |
| موزه مردم شناسی کرمانشاه | 33.8 کیلومتر |