باغ دولت آباد، یکی از مشهورترین باغ‌های ایرانی و یکی از جاذبه های گردشگری یزد، با جذابیت‌های خاص خود توانسته است توریست‌ها را به خود جذب کند. سرسبزی درختان، آغازی نوازشی از آب، و زیبایی‌های طبیعی این باغ، آدم را از روزمرگی فراری می‌کند و او را به سفری به گذشته می‌برد.
از نگاه تاریخی، باغ دولت آباد در گذشته محلی برای زندگی حاکمان شهر یزد و خانواده‌های آنها بوده است. امروزه نیز به یک مقصد گردشگری تبدیل شده است و میزبان بازدیدکنندگانی از سرتاسر جهان می‌شود. توریستان اغلب در طول سال بلیط‌های هواپیما را خریداری کرده و به این شهر بی‌نظیر می‌آیند تا از زیبایی‌های باغ دولت آباد لذت ببرند.
این باغ به عنوان قدیمی‌ترین باغ در یزد شناخته می‌شود و به عنوان یکی از جواهرهای میراث جهانی ایران در فهرست سازمان یونسکو ثبت شده است. با بازدید از این مکان، به نوعی زمان را تجربه خواهید کرد؛ زیرا درختانی همچون انگور، سرو و کاج در ارتباط با طبیعت پرورانده و بوی گل محمدی در همه‌ی باغ احساس می‌شود.
در کل، بازدید از باغ دولت آباد یزد معادل یک سفر به دنیایی دیگر است؛ جایی که تاریخ، طبیعت و زیبایی به هم تنیده‌اند و به هر بازدیدکننده‌ای احساس خاصی از آرامش و تجدیدنظر را القا می‌کند.
آدرس باغ دولت آباد یزد
باغ دولت آباد یزد یکی از مقاصد گردشگری معتبر در یزد و یکی از میراث‌های جهانی یونسکو در ایران است. این باغ در محله چهار منار، در خیابان شهید رجایی، در دسترسی مناسبی از بلوار دولت آباد قرار دارد. در گذشته در دوران قاجاریه، این باغ به دروازه چهار منار وابسته بود و علیرغم واقعیتی که خارج از مرکز شهر قرار داشت، با پیشرفت زمان و توسعه فضای شهری اطراف، به طور تدریجی در دامنه‌های مرکزی شهر یزد قرار گرفت.
در دوران پهلوی، با ساخت و ساز و توسعه حومه‌های شهری، این باغ نیز در محاذات شهر یزد قرار گرفته و از مکانی که خارج از شهر بوده، به یک مرکز داخلی تبدیل شد. این تغییر در موقعیت جغرافیایی باغ، به همراه تاریخچه‌ای که به دوران قاجاریه بازمی‌گردد، از جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی شهر یزد تبدیل به یک میراث مهم و زیبا شده است.
آدرس: یزد، چهارمنار، بلوار دولت آباد، خ هفتم
تاریخچه باغ دولت آباد یزد
در دوره حکومت افشار، محمد تقی خان بافقی به عنوان حاکم یزد فعالیت می‌کردند. در سال ۱۱۶۰ هجری قمری، دستور ساخت این باغ را صادر کردند و پس از انقضاء حکومت افشار، این باغ به محل اقامت حاکمان بعدی، به ویژه شاهرخ میرزا و کریم خان زند، تبدیل شد. در دوره زندیه، این باغ با نام “هشت باغ دولت آباد” شناخته می‌شد. تا آن زمان، این باغ در خارج از مرکز شهر یزد واقع بود و تعداد زیادی از درختان آن به قدری بود که از دور نیز قابل مشاهده بودند.
ابعاد این باغ زیبا عرضی ۵ متر و طولی ۲۰ کیلومتر داشت. در دوره قاجار، با توسعه شهر یزد، این باغ به دروازه چهارمنار متصل شد. پس از دوره قاجار، باغ برای مدتی به حالت متروکه رها شد، اما با گذشت زمان و با رشد شهر، در دوره پهلوی، با ساخت و سازهای افزایش یافته، این باغ به تدریج در قلب شهر یزد قرار گرفت.
در سال ۱۳۴۸، مرمت و بازسازی این باغ آغاز شد. همچنین، در دوره بین سال‌های ۱۳۵۵ تا ۱۳۶۱، عملیات باغ‌سازی و ایجاد محوطه‌های زیبا در این مکان انجام شد. امروزه، باغ دولت آباد یزد به عنوان یک یادگار ارزشمند از دوره‌های افشاریه و زندیه محسوب می‌شود. از تمام گردشگران توصیه می‌شود که بازدید از باغ دولت آباد را در برنامه‌ی سفر خود قرار دهند.
بیشتر بخوانید: مسجد جامع اصفهان
معماری باغ دولت آباد یزد
در این باغ فرازجنبان و زیبا، یکی از نمونه‌های کامل طراحی باغ ایرانی قرار دارد. همانند دیگر باغ‌های ایرانی، محوریت فضای باغ در وسط قرار گرفته و ساختمان‌ها به اطراف آن ترتیب داده شده‌اند. این باغ زیبا، چهار بنا اصلی را شامل می‌شود که سه عدد از آنها به نام‌های “هشتی”، “تالار طنبی” و “سردر” شناخته می‌شوند. همچنین، در این مجموعه چندین اتاق زمستانی نیز وجود دارد.
باغ دولت آباد دارای دو بخش مستطیلی است که به صورت عمودی به یکدیگر متصل شده‌اند و دو بخش متمایز از ناحیه داخلی و بیرونی را شامل می‌شوند. یکی از ویژگی‌های برجسته معماری این باغ، بادگیر بلند و مرتفع آن است که به ارتفاع بیش از ۳۳.۸ متر ایستاده و به عنوان بلندترین بادگیر جهان شناخته می‌شود. در این ساختمان، اصول هماهنگی بین باد و آب به‌طور موثر، هوا را از زیر بادگیر به سمت قسمت‌های شاه‌نشین و تالارها می‌برد و این به تدریج هوایی خنک در این بخش‌ها ایجاد می‌کند.
تاریخچه کاربری این باغ نیز گوناگون است؛ در طول تاریخ، این مکان برای اهداف مختلفی مانند سکونت حاکمان، برگزاری مراسم دولتی، فعالیت‌های ورزشی و مدیریت شهری به کار گرفته شده است. بخش باغ بیرونی به عنوان محلی برای تشریفات دولتی و مراسم، در حالی که بخش داخلی به عنوان منطقه‌ای خصوصی و مکان اقامتی عمل می‌کرده است. این باغ، شاهکاری از معماری و طراحی باغ ایرانی است که از تمامی بازدیدکنندگان دعوت به دیدار می‌کند.
بخش های مختلف باغ دولت آباد
بخش بیرونی
بخش کوچکتری که در قسمت شمالی واقع شده، به عنوان “جلوخان” شناخته می‌شود و از آن استفاده می‌شده که کاروان‌ها در آن استقرار یابند و تشریفات حکومتی برگزار شود. در این بخش، یک حوض مستطیلی بزرگ وجود دارد که این منطقه را به دو بخش مربعی تقسیم می‌کند.
بخش اصلی عمارت به نام “بهشت آیین” به حساب می‌آید و در مرز مشترک دو بخش داخلی و بیرونی قرار دارد. این عمارت دو طبقه است و در طبقه همکف، اتاق‌های متعددی از جمله سردر، هشتی، اتاق بزرگ و چند اتاق کوچک و راهروها وجود دارند. به علاوه، این بخش دارای انواع ساختمان‌های دیگری نیز می‌باشد که عبارتند از ساختمان‌های تالار آیینه، تهرانی، دو بازارچه، دو برج دیدبانی، آب‌انبار عمومی و دیوان‌خانه. این تنوع و تعداد بالای ساختمان‌ها، زیبایی و کاربرد گوناگونی به این بخش از باغ دولت آباد اضافه کرده است.
عمارت هشتی
در باغ دولت آباد، یکی از ساختمان‌های بسیار مهم و برجسته، عمارت هشتی نام دارد. این عمارت در انتهای محور اصلی باغ قرار گرفته و به دیوار جنوبی آن متصل می‌شود. عمارت هشتی به عنوان ساختمان اصلی باغ، تلفیقی از جریان هوا و آب را در خود جای داده است. این تلفیق باعث می‌شود که هوای خنک از زیر بادگیر به سمت قسمت‌های شاه‌نشین و تالارها منتقل شده و تاثیر مثبتی بر خنکی و تهویه در داخل ساختمان داشته باشد.
عمارت هشتی دارای ساختاری دو طبقه است و شامل سه شاه‌نشین با درهای مشبک و حوض مرمری، اتاقک بادگیر، هشتی و دو اتاق پستو می‌شود. سقف این بخش نیز با تزئینات هنری دست‌ساز ساخته شده است و از موادی مانند سیم گل (ترکیبی از ماسه، خاک رس و کاه خرد شده با گچ نیم‌کوب) و دم‌گیری گچی (برای تزئین گوشه‌ها) ساخته شده است. تزئینات درهای ارسی با شیشه‌های رنگی نیز در این ساختمان به کار رفته‌اند و طبقه بالایی عمارت شامل یک تالار و ایوان است که زیبایی و جذابیت این ساختمان را تکمیل می‌کند.
بسیاری از افرادی که با خرید بلیط چارتر یا بلیط هواپیما به شهر یزد سفر می‌کنند، حتما از عمارت هشتی نیز دیدن می‌کنند. این ساختمان با جذابیت‌های معماری و تاریخی خود، یکی از نقاط جذب مهم در باغ دولت آباد است که توصیه می‌شود به آن سرزد.
بیشتر بخوانید: حرم شاهچراغ
بادگیر باغ دولت آباد یزد
بادگیر باغ دولت آباد نمایندهٔ شاخص این مجموعه است و به عنوان بلندترین بادگیر خشتی جهان شناخته می‌شود. شکل آن به صورت هشت‌ضلعی و منشوری است و در پایین خود یک حوض دارد. در زمانی که باد وزش می‌کند، به سرعت به سمت پایین هدایت می‌شود و سطح آب حوض را می‌لرزاند. این عمل باعث می‌شود که هوای خنک از زیر بادگیر به داخل بنا جریان یابد و همچنین از طریق این راهبری باد، باد خنکی به محیط داخلی ساختمان هدایت شود. به همین دلیل، این قسمت از ساختمان به عنوان “ساختمان تابستانه” نیز شناخته می‌شود، زیرا مانند یک سیستم خنک‌کننده، در تابستان برای خنک‌کردن داخل بنا مؤثر است.
ساعت کاری باغ دولت آباد
برای دیدن این مجموعه زیبا، می‌توانید هر روز از ساعت ۷ صبح تا ۱۱ شب به این مکان مراجعه کنید.
امیدواریم این مقاله از مجله گردشگری برای شما مفید واقع شده باشد.
