کاروانسرای شاه عباسی کرج یه بنای تاریخی خیلی قشنگه که تو دوره صفوی، زمان پادشاهی شاه سلیمان ساخته شده و سال ۱۳۵۶ تو فهرست آثار ملی ایران ثبت شد. این کاروانسرا اون موقع خیلی مهم بوده، چون توی راه ابریشم قرار داشته. کاروان‌های زیادی که از این راه رد می‌شدند، اینجا توقف می‌کردند تا استراحت کنن. بعدها تو دوره قاجار، اول شد قلعه نظامی و بعد هم مدرسه. الان تبدیل شده به یکی از معروف ترین جاذبه های گردشگری کرج که بخش های مختلفی مثل موزه صنایع دستی، رستوران و سفره‌خانه سنتی داره.
کاروانسرای شاه عباسی کرج کجاست؟
این کاروانسرا توی جنوب شرقی کرج، طرفای میدان توحیده که همه میگن میدان شاه عباسی. اگه از تهران میخوای بیای، سوار تاکسی‌های گوهردشت شو و تو بلوار چمران پیاده شو. از اونجا هم حدود ده دقیقه (۱ کیلومتر) پیاده راه داری تا به کاروانسرا برسی.
اگه میخوای با مترو بری، ایستگاه مترو کرج نزدیکترین ایستگاه به کاروانسراس. از اونجا سوار اتوبوس یا تاکسی‌هایی که به سمت بلوار چمران میرن شو و بعدش پیاده‌روی کوتاهی رو شروع کن. اگرم با ماشین خودت رفتی، باید بگم یه پارکینگ مکانیزه سمت غرب کاروانسرا (همون خیابون خراسانیه) هست که میتونی ماشینتو اونجا پارک کنی.
لوکیشن کاروانسرای شاه عباسی کرج روی نقشه
تاریخچه کاروانسرای شاه عباسی کرج
این بنای آجری و سنگی خیلی وقت پیش، بین سال های ۱۰۷۸ تا ۱۱۰۹ زمان پادشاهی سلیمان صفوی ساخته. بیشتر از ۳۰۰۰ متر وسعتش بوده و توی جاده ابریشم قرار داشته. یعنی همه کسایی که از این جاده رد می‌شدن، اینجا توقف میکردن تا استراحت کنن و شب رو به صبح برسونن. توی دوره‌های مختلف صفویه، افشاریه و زندیه، مسافرا و کاروان‌ها اینجا می‌اومدن و می‌رفتن.
تا آخر دوره زندیه این اوضاع ادامه داشت. اما وقتی قاجارها اومدن، یه فکری دیگه براش کردن. ناصرالدین شاه این کاروانسرا رو تبدیل کرد به یه پادگان نظامی! بعد از مدتی، یعنی حدود سال ۱۲۹۸، سربازا از اونجا رفتن و کاروانسرا شد مدرسه برزگران. اما اینم دووم نیاورد. وقتی پهلوی‌ها اومدن، مدرسه رو بردن به دانشکده کشاورزی و این کاروانسرا شد انبار غلات وزارت کشاورزی! اینجوری بود که این بنا تاریخی خیلی آسیب دید.
این کاروانسرا رو سال ۵۶ ثبت ملی کردن، ولی با این حال همچنان به عنوان انبار ازش استفاده میکردن! تا سال ۷۰ دست اداره کشاورزی و اصلاح بذر بود و بعدش میراث فرهنگی اومد دست به کار شد و شروع کرد به مرمتش. این کار تا سال ۸۵ طول کشید و بعدش کاروانسرا رو دادن دست بخش خصوصی. اونا هم تا سال ۹۲ مشغول بازسازی بودن. حالا دیگه این کاروانسرا یه جای فرهنگی و هنری شده که می تونی بری صنایع دستی بخری، تو تالارش بشینی، تو سفره‌خانه یا رستورانش غذا بخوری و چای بخوری. گاهی هم نمایشگاه‌های مختلفی توش برگذار میشه.
این همه کاروانسرای شاه عباسی تو ایران هست، فکر نکنین همه یه شکلن یا اینکه شعبه‌های مختلف یه کاروانسرا باشن! نه بابا، اینطوری نیست. فقط یه چیز مشترک دارن و اونم اینه که همه رو تو دوره صفویه و اون موقع که شاه عباس بزرگ بوده ساختن. حالا کاروانسرای نیر، اصفهان، سمنان، قم و کلی جای دیگه رو که اسم شاه عباسی روش گذاشتن، فقط از نظر اسم شبیه هم هستن وگرنه هر کدوم یه شخصیت و یه هویت خودشون رو دارن.
بیشتر بخوانید: کاخ موزه سلیمانیه کرج
معماری کاروانسرای شاه عباسی کرج
کاروانسرای شاه عباسی تو کرج یه ساختمون مربعیه بزرگیه که مساحت کلش ۶۰۰۰ متر و زیربناس ۲۵۰۰ متره. این کاروانسرا خیلی امکانات داشته؛ مثلاً دو تا اتاق بزرگ و مجلل برای مهمونای ویژه، بیست و دو تا اتاق برای مسافرا، و پنج تا جای سرپوشیده برای بارانداز. دور تا دور کاروانسرا هم اصطبل بوده.
یه چیز جالب اینه که در ورودی این کاروانسرا تو شمال شرقیه. معمولاً در کاروانسراها در رو تو جنوب می ساختن. وسط حیاط کاروانسرا هم یه حوض سنگی بزرگ بوده که آبش از قنات شمال به جنوب می اومده و خیلی قشنگ بوده. حتی یه چاه هم وسط حیاط بوده که به همون قنات وصل می شده. برای ساختن این کاروانسرا از سنگ، آجر و یه نوع ملات خیلی محکم به اسم ساروج استفاده کردن. این کاروانسرا برج نگهبانی نداره و اتاقی هم برای نگهبانا ساخته نشده. انگار معمارش خیلی نگران امنیتش نبوده. بالای در ورودی هم یه جای خالی برای یه کتیبه هست که شاید توش نوشته بودن این کاروانسرا کی ساخته شده و سازندش کیه.
خب، اگه بخوایم قشنگ بگیم، کاروانسرای شاه عباسی کرج چون بیرون شهر بوده، خیلی به خودش زحمت نداده که پر از تزیینات قشنگ باشه. یعنی لازم نبود یه نمای خیلی شلوغ و پر نقش و نگار داشته باشه. اما چون سر در ورودی یه جور معرفیه و باید چشم‌گیر باشه، اینجا رو حسابی تزیین کردن. یعنی طوری ساختنش که وقتی مسافرا به این بنا نگاه میکردن، بدون اینکه برن داخل، یه تصور کلی از داخلش پیدا کنن.
بیشتر از آجرهای ساده استفاده شده که به دو شکل مختلف چیده شدن. یعنی بعضی وقتا آجرها رو طوری گذاشتن که طولشون دیده بشه و بعضی وقتا هم عرضشون. این طرح‌های آجری رو میشه تو جاهای مختلف کاروانسرا، مثلا بالای در ورودی یا کناره‌های طاق اتاق‌ها، پیدا کرد.
بیشتر بخوانید: رودخانه کرج
دیدنی های اطراف پل و کاروانسرای شاه عباسی کرج
اگه یه کم بیشتر وقت داری و دوست داری دور و بر کاروانسرا جاهای دیگه رو هم ببینی، این دو تا جا رو بهت پیشنهاد می‌کنم:
امامزاده حسن
یه امامزاده قدیمی که نزدیک کاروانسرای شاه عباسی هست. ساختمان اصلیش از دوره صفویه مونده، ولی اونقدر دستش ور رفته که دیگه اون حس و حال قدیمی رو نداره. بیشتر شبیه یه ساختمون نوساز شده.
قلعه صمصام
یه قلعه قدیمی که تو دوره قاجار ساخته شده و یه پایگاه نظامی بوده. متاسفانه خیلی ازش باقی نمونده و فقط دو تا برج ازش مونده. این قلعه نزدیک جاده چالوسه که نشون میده چقدر تو گذشته مهم بوده.
تصاویر کاروان سرای شاه عباسی در کرج
