تو دل شهر کویری یزد، یه میدون تاریخی هست که اسمش رو از امیرچخماق، یکی از سردارهای تیموری، گرفته. این میدون و تمام چیزای دور و برش، یه مجموعه کامله که امیرچخماق و همسرش فاطمه خاتون ساختن و یه تیکه از هویت تاریخی یزد شدن. میدان امیر چخماق پر از چیزای دیدنیه. یه تکیه داره که توش پر از کاشی‌کاری‌های خوشگل و نقره‌کاریه. یه بازارچه هم داره که میتونی از توش سوغاتی بگیری. یه مسجد هم داره که خیلی قشنگه و یه آب‌انبار که از قدیم آب شرب مردم رو تامین می‌کرده. تو این مقاله می‌خوام یه گشتی تو این مکان تاریخی بزنیم و ببینیم چی اونجا منتظرمونه.
میدان امیر چخماق کجاست؟
امیر چخماق یه میدان خیلی باحاله که وسط شهر یزد، درست سر چهارراه شهدا، توی خیابون امام خمینی (ره) قرار گرفته. میتونی از خیابون سلمان فارسیه هم بهش برسی. اگه دوست نداری با ماشین شخصی بری، متیونی سوار اتوبوسای خط دروازه قرآن به پایانه شهدای محراب یا خط چهارراه بعثت به راه‌آهن بشی. بعد تو ایستگاه چهارراه شهدا پیاده شی. از اونجا فقط چند دقیقه پیاده‌روی تا میدان امیرچخماق فاصله داری.
لوکیشن میدان امیر چقماق روی نقشه
داستان امیر چخماق یزد
امیر جلال‌الدین چخماق، یکی از سرداران شاهرخ تیموری بود که حاکم یزد شد. او با الگو گرفتن از شاهرخ و کمک همسرش، ستی فاطمه، حسابی برای آبادانی یزد وقت گذاشت. چخماق کارهای زیادی برای یزد کرد. حمام روبروی مسجد جامع، منبر آجری و کاشی‌کاری ستون‌های مسجد، آب محله دهوک، باغ لارستان و… از جمله کارهای اوست. اما مهم‌ترین کارش ساخت مسجد جامع نو، دو آب‌انبار و یک تکیه بود که به میدان امیر چخماق معروف شده. این میدان همیشه محل تجمع مردم یزد بوده، چه برای راهپیمایی و تظاهرات، چه برای مراسم مذهبی. هر سال محرم، نخل‌گردانی باشکوهی در این میدان برگزار می‌شود که دیدنی است.
تاریخچه میدان امیر چخماق یزد
حکومت تیموری‌ها که شروع شد، یزد یه حاکم جدید به خودش دید، امیر حلال‌الدین چخماق. اونم با کمک همسرش، فاطمه خاتون، یه فکری کرد برای رونق شهر و آبادونیش. چی بود این فکر؟ ساخت یه میدان بزرگ و باابهت! اولین بنای این میدان، مسجد جامع نو بود که یه جای دیگه از یزد ساخته شد. بعدها که شهر گسترش پیدا کرد، این مسجد شد مرکز یزد و دور و برش پر شد از حموم، کاروانسرا، تکیه، آب انبار و خلاصه هر چی که یه شهر لازم داره. اسم این مجموعه هم شد “امیر چخماق”.
صفوی‌ها و قاجاری‌ها که اومدن، اسمش همون امیر چخماق موند، ولی کم کم تغییراتی توش دادن. شاه عباس یه مرمتی حسابی بهش کرد و دستور داد یه چهارسوق هم روی کاروانسراش بسازن. توی دوره قاجار هم یه نفر به اسم حاجی حسین عطار مسجد رو مرمت کرد و یه شبستان جدید هم بهش اضافه کرد.
توی دوره پهلوی یه اتفاق عجیب افتاد. میدون امیر چخماق تبدیل به قبرستون شد! خوشبختانه این کاربری دوام زیادی نیاورد و پهلوی‌ها با تخریب قبرها، میدون رو به حالت قبل برگردوندن. اما تغییرات امیر چخماق تو دوره پهلوی به همین جا ختم نشد. یه بخش از میدون رو برای ساخت خیابون خراب کردن، مسجد و حسینیه رو ادغام کردن و خلاصه یه شکل جدید به مجموعه دادن. از دیواره‌های امیر چخماق هم فقط یه بخش باقی موند که همون بدنه اصلی تکیه‌ست. در حال حاضر میدون امیر چخماق یکی از بهترین جاهای دیدنی یزد محسوب میشه که مردم برای دیدن معماری قشنگش، گشت و گذار تو بازار و خرید سوغاتی به اونجا میرن.
دیدنی های میدان امیر چخماق
این مجموعه بی‌نظیر پر از بناهای تاریخی و مذهبی مثل مسجد، بازار، تکیه و آب انباره که هر کدوم یه گنجینه از هنر و معماری ایرانیان به حساب میان.
بازار حاجی قنبر
قدمت این بازار به 500 سال پیش می‌رسه و حس و حال زندگی سنتی ایرانی‌ها رو بهت القا میکنه. توی این بازار پر پیچ و خم میتونی با حجره‌های آجری و سقف‌های طاق‌بندی شده گشتی بزنی و از سوغاتی‌های یزد مثل شیرینی‌های خوشمزه، زعفران ناب، ظروف سفالی و فرش‌های نفیس لذت ببری.
تکیه امیر چخماق
این بنای با شکوه که توی ضلع شرقی میدونه قرار گرفته، قبلاً محل برگزاری مراسم‌های مذهبی و تعزیه بوده. غرفه‌های آجری و کاشی‌کاری‌های چشم‌نواز تکیه، یه جلوه‌ی خاص به میدان امیر چخماق می‌بخشن.
مسجد امیر چخماق یزد
دومین مسجد مهم یزد بعد از مسجد جامع، با گنبد سبز و کاشی‌کاری‌های خیره‌کننده‌اش از دور خودنمایی میکنه. این مسجد یه معماری منحصر به فرد با دو شبستان زمستانی و تابستانی داره و برخلاف بقیه مساجد، مناره نداره. تو هر عکسی از این میدان که نگاه کنی، یه مسجد بزرگ و باابهت میبینی که اسمش مسجد دهوکه. این مسجد رو هم زمان تیموری ها، همون موقع که داشتن میدان رو می ساختن، درست کردن. میگن مسجد رو توی قرن نهم هجری شمسی ساختن و تمومش کردن. هنر کاشی کاری و خطاطی توی این مسجد حرف نداره. یه عالمه کاشی خوشگل و رنگارنگ داره که روشون با خط نستعلیق آیات قرآن رو نوشتن. توی دوره فتحعلی شاه قاجار هم یه شبستان جدید به مسجد اضافه کردن.
نخل امیر چخماق
این نخل که یکی از قدیمی‌ترین نخل‌های ایرانه، توی ایام محرم توی میدان گردانده میشه و نمادی از رشادت و ایثار امام حسین (ع) و یارانشه.
آرامگاه ستی فاطمه
این بنای ظریف و زنانه که در شمال میدان قرار داره، آرامگاه همسر امیر چخماقه. گنبد گِلی این آرامگاه، تنها گنبد خیاره‌ای ایرانه و توی نوع خودش بی‌نظیره.
آب انبارهای میدان امیر چقماق
توی گذشته، سه آب انبار توی این میدان وجود داشته که الان فقط دو تاشون، یعنی آب انبار ستی فاطمه و تکیه امیر چخماق باقی مونده‌ن. این آب انبارها با بادگیرهای بلندشون، از شاهکارهای معماری ایرانیان در مناطق کویری به حساب میان.
موزه میدان
توی ورودی آب انبار تکیه امیر چخماق، یه موزه کوچیک از وسایل قدیمی مرتبط با آب و زندگی مردم در دوران گذشته برپا شده. دیدن این موزه، اطلاعات جالبی درباره نحوه زندگی و فرهنگ مردم یزد در گذشته بهت میده.
مکان های دیدنی نزدیک میدان امیر چخماق یزد
از جاذبه های گردشگری نزدیک این میدون میتونیم به موارد زیر اشاره کنیم:
بازار خان یزد
بازار خان یزد، هم مثل خیلی از جاهای دیدنی و تاریخی یزد، مال دوره قاجاره. این بازار بزرگ و جادار تو دوره ناصرالدین شاه قاجار ساخته شده و کم‌کم بهش اضافه شده و بزرگ‌تر شده، تا جایی که الان شده بلندترین بازار سنتی یزد. فاصله این بازار تا میدون امیر چقماق فقط 100 متره.
امامزاده فاتح
مرقد سید فتح‌الدین درست وسط بقعه، زیر گنبد قرار گرفته. یه ضریح چوبی خوشگل و مشبک براش ساختن که حدود سه متر در دو متره و بیست سانتیمتر بلندی داره. این ضریح رو خانم فاطمه محمدی به بقعه اهدا کرده. بالای ضریح هم سوره اعلی رو با خطی خیلی قشنگ نوشتن. تو قسمت شرقی حرم یه رواق بزرگ هست که توش قبر یه عده از مومن‌ها قرار داره. تو قسمت غربی بقعه هم یه مسجد دو طبقه ساختن که مال خواهر سید فتح‌الدینه. از این امامزاده تا میدون امیر چخماق 300 متر فاصله هستش.
مجموعه ساباط ها
ساباط‌ها، این شاهکارهای معماری یزدی، یه جور راهروی سرپوشیده هستن که روی کوچه‌ها ساخته می‌شدن. معماران باهوش یزدی می‌دونستن که تو این منطقه گرم و خشک، باید از هر راهی برای خنک نگه داشتن خونه‌ها استفاده کرد. برای همین، ساباط‌ها رو طوری طراحی می‌کردن که سایه به طور مداوم روی مسیر حرکت آدم‌ها قرار بگیره. از میدون تا این مجموعه 650 متر فاصله ست.
خانه تاریخی لاری ها
معماری خانه لاری ها یزد یه جوریه که انگار مخصوص خونه های توی کویر ساخته شده. یه عمارت بزرگ که 1700 مترم وسعت داره و زیربنای خود خونه 1200 متره. نکته جالب اینه که این عمارت از شش تا خونه مجزا تشکیل شده. یه عالمه درم داره که هر کدوم یه قسمتی رو جداگانه به بیرون وصل میکنه. مثلا انبار، مطبخ و اصطبل رو میشه از این درها رفت و اومد کرد. حالا یه تصور بکن از یه خونه بزرگ توی دل کویر، با یه عالمه اتاق و در و حیاط… یه عمارت باحال که حتما دیدنیش حال میده. از میدان امیر چخماق یزد تا این خونه تاریخی 2 کیلومتر فاصله ست.
